Najczęściej stosowaną formą prowadzenia badań są nadzór lub badania ratownicze. O tym jaką formę badań należy przyjąć decyduje Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanej decyzji.
Nadzór archeologiczny
Zasadniczo w polskim prawie nie występuje takie pojęcie. Nie jest więc formalnie sprecyzowane na czym polega nadzór archeologiczny. Zazwyczaj w decyzji WKZ wskazane jest np. "prowadzenie badań w formie nadzoru archeologicznego". Nadzór archeologiczny zazwyczaj prowadzi się na terenie sąsiadującym ze znanym stanowiskiem archeologicznym. Powszechnie stosowany jest też podczas prac ziemnych związanych z budową infrastruktury podziemnej, tj. przyłączy wodociągowych, elektrycznych, sanitarnych, gazowych, itp.
Teoretycznie nadzór nie powinien różnić się od standardowych badań ratowniczych. W praktyce nadzór polega na obecności archeologa podczas prowadzenia prac ziemnych. Inwestor lub kierownik budowy rozpoczyna typowe prace budowlane, usuwa humus i wykonuje wykopy o wymiarach zgodnych z projektem. Rolą archeologa jest wówczas sprawdzanie, czy nie występują zabytki lub obiekty archeologiczne. W przypadku ich stwierdzenia należy niezwłocznie wstrzymać dalsze prace ziemne. Archeolog powinien zabezpieczyć znalezisko, wykonać wstępną dokumentację oraz zawiadomić inspektora WKZ. Inspektor następnie podejmuje decyzję, jakie kroki należy podjąć. Zazwyczaj konieczne jest przeprowadzenie badań ratowniczych, na które należy uzyskać osobne pozwolenie.
Pomimo obowiązywania tego samego prawa, w różnych rejonach Polski, podejście i wymogi WKZ są różne. Niektórzy inspektorzy interpretują nadzór archeologiczny jak typowe badania archeologiczne. Praca archeologa polega tam na prowadzeniu zwykłych badań archeologicznych, z tą jednak różnicą, że nadzorują oni czynności badawcze wykonywane przez obecnych pracowników budowlanych. Archeolog musi więc dokonać wszelkich procedur badawczych z pomocą niewykwalifikowanych do tego celu osób. Nie jest to optymalne podejście, choć w zamiarze urzędników jest zapewne ograniczanie kosztów inwestora. Oszczędności te jednak są pozorne. Zgrana i wykwalifikowana ekipa doświadczonych archeologów jest w stanie wykonać prace badawcze szybciej, sprawniej i taniej.
Problemy związane z nadzorem archeologicznym
Oprócz powyżej wspomnianych różnych interpretacji konserwatorskich, występują też inne, niekorzystne zarówno dla inwestora jak i archeologa. Problemem dla inwestora jest odkrycie zabytków archeologicznych. Co więcej największą bolączką zazwyczaj nie jest konieczność sfinansowania prac, co czas dochowania procedur. Prace budowlane należy wstrzymać do wizyty inspektora WKZ. Ponadto wymagane jest uzyskanie pozwolenia na prowadzenie badań ratowniczych. Standardowo czas oczekiwania na decyzję wynosi do 30 dni. W tym okresie prace budowlane muszą również być wstrzymane. Znacznie łatwiejsze i tańsze (przestój na budowie zazwyczaj dużo kosztuje), byłoby przeprowadzenie badań ratowniczych przed rozpoczęciem inwestycji.
Badania ratownicze
Stanowią typową formę ochrony zabytku archeologicznego zagrożonego inwestycją. Przed przystąpieniem do badań należy uzyskać stosowną decyzję WKZ. Dopiero po zakończeniu badań i dokonaniu odbioru, można przystąpić do budowy. Szerzej o procedurach i sposobie prowadzenia badań ratowniczych napisałem w artykule "Stanowisko archeologiczne na działce budowlanej. Z czym to się wiąże?".
Comments